247 lat temu, w dniu 13 października 1770 roku, konfederaci barscy zdetronizowali Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Zawiązana w 1768 roku konfederacja barska była patriotycznym zrywem polskiej szlachty. Nazwę nosi od miasta Bar na Podolu (obecnie na Ukrainie). Konfederaci sprzeciwiali się wpływom rosyjskim w Polsce i reformom podjętym przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tamtych czasach państwo polsko-litewskie było już właściwie protektoratem Rosji, a wojska cesarskie stacjonowały na terytorium Rzeczypospolitej. Niektórzy badacze skłonni są uznawać konfederację za pierwsze polskie powstanie narodowe.
ZOBACZ: Generał brygady Kazimierz Pułaski – bohater walk o niepodległość Polski i… USA
Walki z liczniejszym i lepiej uzbrojonym wrogiem (rosyjskim korpusem i wojskami królewskimi) toczyły się niepomyślnie dla konfederatów. Stanisław August nie miał zamiaru z nimi pertraktować. W odpowiedzi powstańcy zdetronizowali Poniatowskiego i ogłosili bezkrólewie:
Szczęk broni rzeź obywatelów, napełniony kraj cały obcem, a z naszych majątków karmionem i płatnem wojskiem, od wszystkich sąsiedzkich granic zatargi, najsolenniejszych traktatów złamanie, wolność u stóp tyranii i jedynowładztwa konająca, prawa kardynalne dawne zdeptane, nowe na ubezpieczenie gwałtem osiągnionego dostojenstwa i wciągnienie wolnej Rzplitej w podległość potencji moskiewskiej spisane, religia święta rzmska katolicka panująca wzgardzona, pakta przez siebież pod bronią ułożone, tron, wszystkich tyranów przykładem, nadworną i obcą bronią strzeżony, senatorowie i poseł z krzesła i miejsca swojego świętokradzką ręką wydarci, lud cały w rozpaczy, prowincje Rzplitej (czego świadkiem Kurlandia i Ukraina) Moskwie poddane, po całym kraju wszerz i wzdłuż zajęty pożar; słowem, płacz, nędza, ubóstwo, spustoszenie, zabójstwa, gwałt, niewola, kajdany, łańcuchy, spisy, noże, pale, haki i różnego rodzaju okrucieństwa instrumenta, są to właściwe i istotne znamiona Stanisława Poniatowskiego, intruza i uzurpatora tronu polskiego!
Wzywamy was, współbracia i przezacni obywatele … złóżcie tę szkodliwą dotąd z nieprzewidzianych pobudek bezczynność waszą, ocućcie dziedziczną przodków waszych gorliwość, męstwo i rezolucją, łączcie wspólny oręż, podnieście ramię, w krwi deklarowanego przyjaciela Moskwy, a kraju nieprzyjaciela i tyrana, Stanisława Poniatowskiego zmyjcie hańbę i obelgę narodu…
Konfederaci chcieli wprowadzić na tron Karola Krystiana Wettyna, syna króla Polski Augusta III Mocnego. Ostatecznie nic z tych planów nie wyszło, konfederacja upadła, a Rosja, Prusy i Austria przeprowadziły pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej.
Artykuł powstał dzięki pomocy Fundacji KGHM
