Ppor. Stanisław Kasznica, (1908-1948), ps. Stanisław Wąsacz, Służa, Borowski, Stanisław Piotrowski, Maszkowski, Przepona, Wąsal, Wąsowski. Oficer zwiadowczy, obrońca Warszawy, komendant NSZ.
Ppor. Stanisław Kasznica został zmobilizowany w sierpniu 1939 roku. Brał udział wojnie obronnej jako oficer zwiadowczy, później został dowódcą I plutonu 2 baterii w 7 Dywizjonie Artylerii Konnej w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii pod dowództwem gen. Romana Abrahama. Walczył w bitwie nad Bzurą, bronił stolicy.
Po zakończeniu kampanii wrześniowej, ppor. Stanisław Kasznica, działał w „Grupie Szańca” była to kontynuacja ONR-ABC w warunkach wojennych. Kasznica był współzałożycielem Związku Jaszczurczego – wojskowej organizacji zewnętrznej ONR organizując z ramienia ONR-ABC komisariaty cywilne. W Warszawie odpowiadał za łączność Związku Jaszczurczego i Narodowych Sił Zbrojnych a także był szefem grupy prawno-administracyjnej. Od lipca ’43 wszedł w skład prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej. Kierował Wydziałem Służby Cywilnej oraz administracją ogólnej Służby Cywilnej Narodu (SCN). Opracował regulamin sądów kapturowych dla SCN. Od lipca 1944 był zastępcą, a później szefem Oddziału I Komendy Głównej Narodowych Sil Zbrojnych. Był wydawcą broszury „Polska po wojnie”.
Po wybuchu Powstania Warszawskiego, po upadku dzielnicy, wyszedł z miasta z ludnością cywilną w kierunku Częstochowy. W sierpniu 1944 został członkiem Rady Politycznej NSZ i szefem oddziału organizacyjnego NSZ a we wrześniu 1944 komendantem Okręgu VIII Częstochowa NSZ.
W marcu 1945 objął funkcję zastępcy komendanta Obszaru Zachodniego, od kwietnia był p.o. komendanta tego Obszaru. Doprowadził do utworzenia trzech organizacji konspiracyjnych: Armię Polską (o charakterze wywiadowczym), Pokolenie Polski Niepodległej (w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) oraz Legię Akademicką (na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). W tym samym czasie był szefem Oddziału I KG NSZ, a cztery miesiące później został mianowany szefem Rady Inspektorów. A rok później, w sierpniu 1945 został inspektorem Obszaru Zachodniego NSZ wchodząc równocześnie w skład Rady Inspektorów i dowódcą Okręgu Poznańskiego NSZ.
W Polsce Ludowej po wyjeździe na Zachód Komendanta Głównego NSZ gen. bryg. Zygmunta Broniewskiego ps. „Bogucki”, w sierpniu ’45 został p.o. Komendanta Głównego NSZ i pełnił tę funkcję do lutego 1947. W międzyczasie – czerwiec 1946 – był szefem wywiadu OP w drugim półroczu kierownikiem Komitetu Politycznego OP.
Na przełomie lat 1946/1947 podporządkował resztki organizacji NSZ KG NZW. W poznańskim i pomorskim założył organizację Armia Podziemna, która przez kilka miesięcy w ’45 zajmowała się akcjami propagandowymi i zbieraniem informacji.
UB aresztował Ppor. Stanisława Kasznicę 15 lub 26 lutego 1947. Przeszedł ciężkie śledztwo w mokotowskim więzieniu. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go 2 marca 1948 na czterokrotną karę śmierci, oraz na cztery kary więzienia, a także na kary dodatkowe – utratę praw publicznych, obywatelskich i honorowych oraz konfiskatę mienia i na zasadzie sumowania wyroków wymierzył mu karę łączną – karę śmierci i ww. kary dodatkowe.
W tym samym procesie skazano jeszcze inne osoby ze ścisłego kierownictwa podziemnych struktur narodowych, m.in. Lecha Karola Neymana.
Ppor. Stanisław Kasznica został zastrzelony 12 maja 1948 w więzieniu mokotowskim przy ul. Rakowieckiej w Warszawie. Ciało pochowano w nieznanym miejscu. IPN znalazł jego szczątki w zbiorowej mogile w kwaterze „Ł” Cmentarza Wojskowego na Powązkach w 2012 roku. Był w mundurze Wermachtu.
30 września 1992 Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego uznał wyrok byłego WSR w Warszawie za nieważny. Jego symboliczny grupb znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”.
Ppor. Stanisław Kasznica został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari i pośmiertnie, przez Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w 2009 „Za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. A także Krzyżem Walecznych, Krzyżem Narodowego Czynu Zbrojnego 1993 i Srebrny Krzyż Narodowego Czynu Zbrojnego z Mieczami (1944)
źródło: wikipedia.org; www.1944.pl/powstancze-biogramy/stanislaw-kasznica,20401.html
