Pod presją stale nasilających się ataków bombowych armia niemiecka zmuszona była znaleźć bezpieczne od alianckich nalotów miejsce, do którego można było przenieść ważną strategicznie produkcję zbrojeniową. Do tego celu wybrane zostały znajdujące się w Sudetach Góry Sowie. Wydrążone we wzniesieniach bunkry i tunele pomieścić miały istotną infrastrukturę oraz schrony przeciwlotnicze dla członków rządu III Rzeszy. Tak więc w połowie 1943 roku powstał potężny i kosztowny projekt górniczobudowlany, znany pod kryptonimem Projekt Riese.
We wrześniu 1943 roku po raz pierwszy mówiono o Projekcie Riese, kiedy to Albert Speer, Minister Uzbrojenia i Produkcji Wojennej, rozpoczął rozmowy z kierownictwem Organizacji Todt. W wyniku uzyskanego porozumienia powołano Śląską Firmę Przemysłową (IG Schlesien). W listopadzie tego samego roku powstały cztery pierwsze obozy pracy, do których zwieziono kilka tysięcy więźniów oraz jeńców wojennych głównie z Polski, Związku Radzieckiego i Włoszech. Podobny los spotkał wielu walczących w Powstaniu Warszawskim po jego upadku. Początek prac wiązał się z koniecznością stworzenia wydajnej sieci dróg, mostów i kolei, łączących teren wykopalisk z pobliskimi stacjami kolejowymi. W poprzek strumieni wzniesiono tamy, pozwalające na wybudowanie systemów wodociągowych i kanalizacyjnych. Więźniowie obozów wykorzystywani byli do ciężkich prac przy przeładowywaniu materiałów, wycinaniu drzew oraz kopaniu zbiorników i rowów. Po wymaganym przygotowaniu terytorium rozpoczęto wywiercanie i wysadzanie skał górskich. Powstałe w ten sposób jaskinie wzmacniano za pomocą betonu i stalowych rusztowań. W tym celu specjalnie zatrudniono fachowców górniczych, najniebezpieczniejszą i wyczerpującą pracę zostawiając w rękach niewolników.
Proces modyfikacji Gór Sowich dla potrzeb armii niemieckiej okazał się dość trudny i powolny, jako że w przeciwieństwie do wcześniej wykorzystywanych w takich projektach piaskowców, góry składały się z twardego gnejsu. Był to jednak zabieg celowy, jako że gęste i stabilne skały stanowiły lepszą ochronę przed atakami z powietrza. Dodatkowym utrudnieniem w trakcie budowy okazała się epidemia tyfusu plamistego, która wybuchła wśród więźniów przetrzymywanych w nieludzkich i niehigienicznych warunkach. Stało się to w grudniu, ledwie kilka miesięcy po rozpoczęciu realizacji projektu.
W kwietniu następnego roku niezadowolony powolną progresją konstrukcji Adolf Hitler powierzył nadzór nad projektem Organizacji Todt i skierował do pracy kolejnych więźniów z obozów koncentracyjnych. Liczba obozów pracy osiągnęła trzynaście punktów tworzących sieć w pobliżu tworzonych tuneli. Sieć ta nazwana została Arbeitslager Riese i uważana była za część obozu zagłady Gross-Rosen. Do pilnowania szacowanych 13000 osób pracujących przy budowie tuneli przydzielono 853 żołnierzy. Większość więźniów przeniesiona została z Auschwitz, wielu z nich również tam wróciło kiedy zostali uznani za niezdolnych do pracy.
Sumując zgony wynikające z chorób, niedożywienia, wycieńczenia jak i niebezpiecznego charakteru prac i okrucieństwa strażników, Projekt Riese pochłonął blisko 5000 żyć.
Końcem 1944 obóz został dotknięty kolejną falą tyfusu, a w lutym 1945 roku zbliżający się front wojenny zmusił nazistów do wycofania się. Padła decyzja o porzuceniu projektu i ewakuacji obozów, lecz w niektórych miejscach prace kontynuowane były nawet do końca kwietnia.
Przed wkroczeniem Armii Czerwonej na teren projektu część podziemnych konstrukcji została zniszczona, a tunele wysadzone. Mimo tej destrukcji oraz faktu, że projekt nie został w pełni zrealizowany, zachowało się kilka struktur wzniesionych w tamtym okresie. Jednym z nich jest Podziemne Miasto Osówka, najdłuższy kompleks Projektu Riese udostępniony do zwiedzania, którego łączna długość wynosi około dwóch kilometrów. Inne ważne poznane obiekty obejmują zamek Książ, kompleks Rzeczka oraz Włodarz.
Publikacja powstała dzięki wsparciu Fundacji KGHM Polska Miedź
Żródło: http://szlakpodziemi.pl/project/podziemne-miasto-osowka/https://en.m.wikipedia.org/wiki/Project_Riesehttps://www.villagreta.pl/przewodnik/muzea-atrakcje/podziemne-miasto-osowka/https://www.osowka.pl/index.php/podziemne-miasto/historia
