Skromny i nie rzucający się w oczy budynek sióstr urszulanek przy pl. bp. Nankiera, osłonięty od strony ulicy kasztanami, kryje w swoim wnętrzu najstarsze wrocławskie mauzoleum Piastów. Składa się ono z dwóch części: kościoła św. Klary i kaplicy św. Jadwigi. W obu tych obiektach sakralnych, zbliżonych wielkością i stylem, oddzielonych od siebie tylko ścianą z przejściem znajdują się liczne groby, epitafia, urny i grobowce. Cudem przetrwały one ostatnią zawieruchę wojenną, pomimo całkowitego zburzenia i wypalenia budynków w których się znajdowały.
Fundatorka
Pierwszą jego fundatorką była księżna Anna, żona Henryka II Pobożnego, który zginął w dniu 9 kwietnia 1241 roku w pamiętnej bitwie z Mongołami pod Legnicą. Urodziła się ona w 1204 roku, jako córka króla czeskiego Ottokara I i Konstancji, siostry króla węgierskiego Andrzeja II. Jej młodsza siostra Agnieszka, dwukrotnie swatana była z przyszłym mężem swojej siostry Anny, Henrykiem II. Na trzecią próbę tych samych zaręczyn – oddała się pod opiekę papieża i wstąpiła do zakonu franciszkanek – klarysek. Te polsko czeskie tradycje spina papież Jan Paweł II, który w dniu 12 listopada 1989 roku, na pięć dni przed „aksamitną rewolucją” dokonał jej kanonizacji. Z tej okazji dziś zasadniczo ateistyczne Czechy wydały banknot o nominale 50 koron z jej wizerunkiem.
Sarkofag Henryka Pobożnego
Dzięki potomstwu księżnej Anny, która miała kilkanaścioro dzieci, piastowski ród przetrwał na Śląsku jeszcze przez kolejne 400 lat. Utrzymywała ona żywe kontakty ze swoją rodziną i licznymi klasztorami w Czechach. Stamtąd sprowadziła do Wrocławia franciszkanów – minorytów (1236), dla których ufundowała kościół św. Jakuba (obecnie greko – katolicki kościół św. Wincentego). W kościele tym w kamiennym sarkofagu spoczywało ciało Henryka Pobożnego. W czasie ostatniej wojny jego szczątki zostały wywiezione przez Niemców do Berlina w celu dokonania badań antropologicznych i tam zaginęły. Władze polskie do dziś nie podjęły starań w celu ich odnalezienia. Obecnie pusty sarkofag zdobi wrocławskie Muzeum Narodowe.
Wrocławska księżna
Księżna Anna stale przebywała we Wrocławiu. Tu ufundowała klasztory, kościoły i szpitale. Największa jej fundacją był wspomniany kościół i klasztor klarysek. Do klasztoru tego Anna sprowadziła z Pragi zakonnice, wśród których były także jej córki i krewne. Uposażyła wielki szpital św. Elżbiety we Wrocławiu, do którego sprowadziła również z Pragi zakon krzyżowców „z czerwoną gwiazdą”. Otrzymali oni nadanie tzw. kościoła dworskiego św. Macieja. Pobożna księżna hojnie obdarowywała swoje fundacje. Często sama rozdzielała jałmużnę chorym i biednym. Hafty wykonywane przy pomocy dworek, przy udziale księżnej i pod jej nadzorem, ozdabianie kosztownościami, znalazły się w Rzymie, Pradze, Krakowie i Marburgu. Prowadziła ona klasztorny tryb życia, ale nie był on wypełniony tylko modlitwami i postami. Osobiście opiekowała się chorymi i kalekami, a szczególnie przytułkiem dla trędowatych, założonym przez św. Jadwigę. Nigdy nie zapominała o potrzebach całej ludności Wrocławia. Razem z synem Henrykiem III wydała liczne przywileje, które umożliwiły rozkwit miasta i poprawę warunków życia jej mieszkańców. Od 1260 roku księżna z heroicznym poświęceniem znosiła cierpienia związane z częściowym paraliżem. Kiedy choroba uniemożliwiła jej chodzenie, była wynoszona na krześle, aby osobiście rozdawać jałmużnę biednym.
Księżna Śląska i Polski
Przez rok po śmierci męża jako regentka sprawowała władzę w imieniu swoich małoletnich synów. W tym czasie wypełniając wolę swojego męża 8 maja 1242 roku przekazała benedyktynom z Opatowic (dziś przedmieście Hradec Kralove) zalesione dobra ziemskie w Krzeszowie (Cressebor) k. Kamiennej Góry. Tytuł tego tekstu nadania rozpoczyna się znamiennymi słowami: „ My Anna z Łaski Bożej księżna Śląska i Polski”. Tytuł ten był w pełni uzasadniony podczas rozbicia dzielnicowego. Śląsk był wtedy dzielnicą senioralną i z tego tytułu pełnił rolę fundamentem państwa polskiego. Anna w swoim życiu naśladowała cnoty swojej teściowej św. Jadwigi, chociaż nie zawsze akceptowała jej okrutne metody umartwiania się. Beatyfikacja św. Jadwigi
Bezpośrednio po śmierci Jadwigi, podjęła ona starania o jej beatyfikację. Szczególnie pomocny w tej sprawie był biskup wrocławski Tomasz I (1232 – 1268) oraz syn Anny Władysław – Kanclerz królestwa Czech. Święta Jadwiga Śląska (1174 – 1243) kanonizowana została w 2 lata po śmierci Anny w r. 1267 przez papieża Klemensa VI (1265 – 1268). Później nie było już na Śląsku tak wybitnej postaci, która mogła by przeprowadzić proces kanonizacyjny synowej św. Jadwigi. To, że Annę jej współcześni uważali już za świętą świadczy zachowany o niej w Bibliotece Uniwersyteckiej anonimowy „Żywot Anny”. Zapisano w nim „Beatisima Sancta Anna”. Podobnie zaznaczono na obrazie przedstawiającym jej wizerunek, który znajduje się w obecnym klasztorze urszulanek, napis „B. Anna” (Błogosławiona Anna). Po śmierci księżna Anna została pochowana w szklanej trumnie, która została złożona w grobowcu położonym po lewej stronie od ołtarza w kaplicy św. Jadwigi. Piękna płyta nagrobna dawniej wmurowana w posadzkę nad grobowcem, obecnie przeniesiona została do kościoła św. Klary i jako pierwsza zawieszona na ścianie upamiętniającej epitafia wszystkich pochowanych tu wrocławskich Piastów. Podczas oblężenia Wrocławia w 1945 r. kościół i klasztor zostały zniszczone prawie do fundamentów. Jednak grobowiec Anny pozostał nienaruszony.
Pamięć o księżnej Annie
Współczesnym historykiem, który ukazał wielkość księżnej Anny był śp. ksiądz infułat Władysław Bochnak z Legnicy, który napisał poświęcone jej albumowe dzieło pt. „Księżna Anna i Piastowska Fundacja w Krzeszowie” (Legnica 2002) oraz zamieścił szereg artykułów o niej i jej czasach w legnickim czasopiśmie „PERSPEKIVA”, skąd zaczerpnięto wszystkie przedstawione tu informacje. W dużych naukowych dziełach poświęconych historii Śląska, księżna Anna odnotowywana jest na ogół zdawkowo jednym zdaniem, lub nawet wymieniana jest tylko w tablicach chronologicznych Piastów Śląskich. Przypominając postać tej wielkiej księżnej warto zauważyć jej wielowymiarowe przesłanie społeczne. Po pierwsze rodzinne Czechy były jej tak samo bliskie, jak książęcy Śląsk, a przywiązanie to dotyczyło nawet całej Polski. Wytrwała praca na rzecz powierzonego jej narodu może być nadal wzorem i przykładem dla wielu współczesnych polityków i wysokich urzędników w Polsce i na całym świecie. Wreszcie naturalna jej skromność i ubóstwo podkreślają tylko wielkość jej ducha i dokonań materialnych o nieprzemijającym charakterze.
Mauzoleum
Dbałość sióstr urszulanek o mauzoleum jest godna uznania. Można je zawsze zwiedzać indywidualnie i grupowo za dowolne datki na rzecz jego utrzymania. W kościele św. Klary, gdzie znajduje się właściwe mauzoleum wrocławskich Piastów, do zabytkowego gotyckiego wnętrza w żaden sposób nie pasuje prosty betonowy strop, który można przykryć imitacją drewnianego, lub innego sufitu pochodzącego z tych samych czasów, co ściany i wypełniające kościół pamiątki.
autor: Adam Maksymowicz
