14 września 2019 r. w Kościele Uniwersyteckim pw. Najświętszego Imienia Jezus we Wrocławiu w ramach 54. Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans im. Andrzeja Markowskiego odbył się koncert pt. „Weneckie inspiracje”, na którym Wrocław Baroque Ensemble pod kierownictwem Andrzeja Kosendiaka zaprezentował muzykę Mikołaja Zieleńskiego – jednego z największych kompozytorów Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Projekt zrealizowano w ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości NIEPODLEGŁA. Patronat honorowy – prof. dr hab. Piotr Gliński, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Wenecja w XVI w. była jednym z najważniejszych ośrodków życia muzycznego w Europie. Jak pisze w książce programowej festiwalu Wratislavia Cantans Agnieszka Leszczyńska, komponowanie w stylu weneckim i publikowanie utworów w tamtejszych drukarniach stanowiło dla twórców przełomu XVI i XVII w. swoisty probierz przynależności do muzycznej elity Europy. Mikołaj Zieleński był jedynym polskim kompozytorem, któremu udało się spełnić oba te warunki. Jego Offertoria totius anni i Communiones totius anni ukazały się w weneckiej oficynie Giacoma Vincentego w 1611 r. Zieleński pełnił funkcję kapelmistrza i organisty na łowickim dworze prymasa Polski, arcybiskupa Wojciecha Baranowskiego i jemu właśnie ową publikację zadedykował.
Program koncertu ułożono w opowieść o wydarzeniach związanych z początkiem i końcem ziemskiego bytowania Jezusa Chrystusa oraz konsekwencjach zmartwychwstania. Zaprezentowane utwory odzwierciedlały różnorodność spuścizny Zieleńskiego. Na wstępie artyści wykonali Magnificat – 12 głosowy kantyk przeznaczony na trzy chóry. Następnie zabrzmiały: komunia Ecce Virgo concipiet na święto Zwiastowania – duet sopranu i basu pełny finezyjnych gorgii, ofertorium z II mszy na Boże Narodzenie – Deus firmavit orbem terrae na dwa chóry, komunia Viderunt omnes fines terrae z III mszy na Boże Narodzenie, komunia Vox in Rama na święto Młodzianków Męczenników, 6 głosowa antyfona Vidimus stella eius na święto Objawienia Pańskiego, komunia Resposnsum accepit Simeon na święto Oczyszczenia Najświętszej Marii Panny, Fantasia a tre, motet In Monte Oliveti – responsorium na Wielki Czwartek, motet na dwa chóry Salve festa dies a dzień Zmartwychwstania, Mitte manum tuam – komunia na święto Tomasza Apostoła, ofertorium Ascendit Deus na święto Wniebowstąpienia, komunia Spiritus sanctus docebit vos na dzień po Zesłaniu Ducha Świętego, komunia Video caelos apertos na dzień św. Szczepana. Koncert zwieńczyło dwuchórowe ofertorium Benedictus sit Deus Pater na dzień Trójcy Świętej.
Wrocław Baroque Ensemble wystąpił pod kierunkiem Andrzeja Kosendiaka w składzie: Aldona Bartnik, Aleksandra Turalska – soprany; Bart Uvyn, Piotr Łykowski, Piotr Olech – kontratenory; Maciej Gocman, Benjamin Glaubitz, Florian Cramer – tenory; Tomáš Král, Jerzy Butrym, Jaromir Nosek – basy; Zbigniew Pilch, Mikołaj Zgółka – skrzypce, Piotr Chrupek – altówka, Jarosław Thiel – wiolonczela, Julia Karpeta – viola da gamba, Krzysztof Karpeta – violone, Maximilian Ehrhardt – harfa, Marta Niedźwiecka – pozytyw, Aleksandra Rupocińska – klawesyn; Anton Birula, Přemysl Vacek – teorby, Bruce Dickey – kornet, William Lyons – dulcjan; Ferdinand Hendrich, Masafumi Sakamoto, Karl Heinrich Wendorf – puzony.
Barokowa bogato zdobiona świątynia na placu Uniwersyteckim została idealnie dobrana do muzyki Zieleńskiego. Wspaniale zabrzmiały w niej zwłaszcza pełne splendoru i blasku kompozycje polichóralne: Magnificat, Deus firmavit orbem terrae, Salve festa dies, Ascendit Deus czy Benedictus sit Deus Pater. Przejmująco zaśpiewano lament Vox in Rama. W Vidimus stella eius artyści odmalowali dźwiękami magię Orientu. Niezwykłe zestawienie instrumentów (puzon, skrzypce, harfa) z głosem solowym altu (Piotr Olech) zadziwiało w Resposnsum accepit Simeon. Czarował na kornecie maestro Bruce Dickey. Wirtuozerię zaprezentowała Aldona Bartnik w Video caelos apertos. Zachwycona publiczność szczelnie wypełniająca całą świątynię nagrodziła artystów gorącymi brawami. Na bis zabrzmiała Gloria. Wszyscy melomani byli pod wrażeniem światowego poziomu Wrocław Baroque Ensemble.
W 2013 r. na portalu wPolityce.pl ukazał się mój artykuł podsumowujący 48. edycję Wratislavii Cantans zatytułowany „Muzyka jest dla bogaczy albo włoskie chwalicie” , w którym pisałam m.in.: „Tegoroczny Festiwal nosił tytuł Viaggio in Italia i zgodnie z nim prezentował głównie muzykę włoską.(…) jeśli już postawiono na włoską muzykę i artystów nią zainspirowanych, czemu organizatorzy nie zaproponowali Antoniniemu umieścić w programie np. muzyki Mikołaja Zieleńskiego nawiązującego do Giovanniego Gabrielego. Muzyka tego ostatniego pojawiła się bowiem na Festiwalu”. Minęło sześć lat i w 2019 r. Giovanni Antonini, dyrektor artystyczny Międzynarodowego Festiwalu Wratislavia Cantans postanowił spełnić marzenie wielu polskich melomanów o usłyszeniu muzyki Zieleńskiego. W książce programowej Antonini zaanonsował koncert następująco: „Mikołaj Zieleński był kompozytorem, który inspirował się nowinkami pojawiającymi się w sztuce włoskiej, między innymi muzyką polichóralną. Jego twórczość jest przykładem ciągłego przepływu idei między południem a północą Europy i obecnego w Polsce otwarcia na inspiracje płynące w zewnątrz”.
Koncert zadedykowano Andrzejowi Markowskiemu, twórcy Wratislavii Cantans, w 95. rocznicę urodzin.
Agnieszka Kanclerska
