Zofia Maternowska (1900 – 1990), ps. „Przemysława”. Lekarz, społecznik, żołnierz, konspirator, więzień komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. Brała udział w wojnie polsko-bolszewickiej, w obronie Lwowa i Powstaniu Warszawskim. Była żołnierzem Armii Krajowej, działała w NIE/DSZ/WIN a po wojnie w podziemiu antykomunistycznym.
Zofia Maternowska od 1 listopada 1918 do 22 maja 1919 roku, brała udział w wojnie obronnej Lwowa jako łączniczka w Miejskiej Straży Obywatelskiej, następnie w wojnie polsko-bolszewickiej została sanitariuszką Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej. Jednocześnie była studentką Wydziału Lekarskiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza a po ukończeniu pracowała w zawodzie we Lwowie, Borysławiu, Klarysewie. Wtedy związała się z Polskim Czerwonym Krzyżem.
Z chwilą rozpoczęcia II Wojny Światowej i niemieckiej okupacji wstąpiła do ruchu oporu. Jako łączniczka była zaangażowana w Oddziale I Dowództwa Głównego Służby Zwycięstwu Polski. Od 1940 roku była w harcerskiej służbie sanitarnej i służbie humanitarnej (pomoc Żydom). W 1942 roku została dowódcą Oddziału V. Odpowiadała za łączność wewnętrzną w sztabie Kedywu Komendy Głównej Armii Krajowej (w stopniu kapitana czasu wojny).
Kiedy wybuchło Powstanie Warszawskie poprosiła o przeniesienie do stolicy. Służyła w Zgrupowaniu Radosław, w służbie sanitarnej. Brała udział w obronie Starego Miasta, gdzie ratowała żołnierzy, także wynosiła ich z pola walki. Była szefem punktu sanitarnego i szpitala.
Z chwilą upadku powstania wstąpiła do podziemia. Walkę kontynuowała w NIE, gdzie została szefem łączności wewnętrznej Obszaru Centralnego a następnie formacji wojskowej powstałej 7 maja 1945 roku w Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość.
W maju 1945 roku, w jej pruszkowskim mieszkaniu zostały zdeponowane archiwa Kedywu. Maternowska otrzymała je od Seweryna Waldemara Skowrońskiego ps. Anatol. Jesienią tego samego roku, tuż przed swoim aresztowaniem, całe archiwum przewiozła do domu znajomych. Po zwolnieniu z więzienia w grudniu 1945 roku odebrała dokumenty i w styczniu umieściła je na poddaszu przy swoim mieszkaniu w Klarysewie.
Cztery lata później całe archiwum Kedywu, przekazała kpt. Zygmuntowi Ziemięckiemu ps. „Gałązka”, który docelowo miał je wywieźć za granicę, do byłych członków Armii Krajowej. Nie jest wyjaśnione, w jaki sposób wpadł kpt. Ziemięcki i dlaczego Urząd Bezpieczeństwa przejął archiwum Kedywu. Po aresztowaniu pkt. Ziemięckiego, 22 września 1949 roku, funkcjonariusze UB aresztowali Zofię Maternowską. Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie, 12 kwietnia 1951 roku, skazał ją na karę 15 lat pozbawienia wolności za to, że „trwała w działalności kontrrewolucyjnej przechowując archiwum Kedywu, chcąc go następnie przekazać wrogim Polsce Ludowej ośrodkom zagranicą”. Wyrokiem sądu utraciła również prawa publiczne i obywatelskie prawa honorowe. Karę odbywała w więzieniu na Mokotowie, w celi św. Antoniego – cela odizolowana, bez odsłoniętego okna, z sedesem, w którym woda spuszczana była tylko z zewnątrz.
W 1955 roku, w wyniku ustawy o amnestii z listopada 1952 roku, Sąd Wojewódzki dla m.st. Warszawy zmniejszył wyrok do 10 lat więzienia a 28 czerwca 1956 roku prokurator m.st. Warszawy, kolejny raz zmniejszył wyrok do 5 lat. Tym samym sąd uznał karę za odbytą.
W lipcu 1958 roku Sąd Najwyższy oczyścił Zofię Maternowską, zrehabilitował i przywrócił jej wszystkie utracone prawa.
Otrzymała Srebrny Orderu Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami.
źródło: wikipedia.org; /www.1944.pl/
Artykuł powstał dzięki wsparciu programu przez Gminę Wrocław
