Heroiczne początki budowania akademickiego życia we Wrocławiu
sprawiły, że zdarzył się cud i na powojennych zgliszczach, w obcym
kulturowo otoczeniu powstało środowisko naukowe.
Nowa uczelnia, Uniwersytet i Politechnika, stała się też czynnikiem miastotwórczym, a przybyli ze Lwowa intelektualiści nadawali miastu charakter. Inaczej niż zazwyczaj, gdy to rozwijające się miasto budowało uniwersytet. Ale początki nauki w nadodrzańskim grodzie sięgają średniowiecza, kiedy to życie intelektualne związane było głównie z Kościołem. Wrocławskie cuda nauki powstały już w XVII w.
Nauka rozwija się m.in. dzięki czasopismom, które są miejscem wymiany myśli uczonych. To we Wrocławiu powstało pierwsze na świecie medyczno-przyrodnicze czasopismo naukowe.
Miscellanea Curiosa…
Pomysłodawcą, redaktorem i pierwszym wydawcą czasopisma o nazwie Miscellanea Curiosa Medico-Physica Academiae Naturae Curiosorum sive Ephemerides Germanicae („Zbiór Ciekawych Rozpraw Medyczno-Przyrodniczych Akademii Badaczy Natury albo Dziennik Niemiecki”), które ukazywało się we Wrocławiu począwszy od 1670 r., był wrocławski lekarz Philipp Jacob Sachs von Löwenheim. Do pierwszego tomu 36 autorów z całej Europy nadesłało 160 doniesień z dziedziny anatomii i patologii, fizyki i chemii, botaniki i zoologii.
Jako wrocławskie czasopismo periodyk ukazywał się do 1713 r. Było ono organem założonej w Schweinfurcie w 1652 r. Academiae Naturae Curiosorum (Akademii Osobliwości Natury) – pierwszego w Europie, a zarazem na świecie towarzystwa naukowego, zrzeszającego lekarzy, chemików i fizyków. Był to żywy, niezależny od uniwersytetów ośrodek wymiany myśli i kształcenia. Istnieje do dziś jako Niemiecka Akademia Badaczy Przyrody Leopoldina – Narodowa Akademia Nauk z siedzibą w Jenie. Jej członkami byli m.in. Karol Darwin, Albert Einstein czy Maria Skłodowska-Curie.
Złota bulla cesarza Leopolda I
Pierwsze próby powołania uniwersytetu we Wrocławiu podjęto na początku XVI w. Do planów tych powrócili pod koniec XVII w. jezuici. Dzięki wsparciu cesarza Leopolda I w 1702 r. powstała akademia, nazwana na jego cześć Leopoldiną.
Jednak prawdziwy rozkwit wrocławskiego ośrodka nastąpił dopiero w 1811 r. po połączeniu Leopoldiny i Uniwersytetu Viadrina we Frankfurcie nad Odrą.
Złota bulla (Aurea bulla Fundationis Universitatis Wratislaviensis) to akt założycielski jezuickiego Uniwersytetu Wrocławskiego, podpisany 21 października 1702 r. przez cesarza Leopolda I.
Powoływał on dwuwydziałową uczelnię (z wydziałami teologicznym i filozoficznym), nadawał jej przywileje na wzór uniwersytetów w Paryżu, Bolonii i Wiedniu, określał insygnia i władze.
Na czele uniwersytetu stał rektor kolegium jezuickiego, mianowany przez generała zakonu, przełożeni zakonu zaś decydowali o obsadzie profesorskiej.
Pierwsza inauguracja roku akademickiego odbyła się 15 listopada 1702 r. w dniu liturgicznego wspomnienia św. Leopolda. Złota bulla jest przechowywana w Oddziale Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
Mikroskop Purkyniego
Jan Ewangelista Purkyni, czeski uczony, anatom i fizjolog, profesor Uniwersytetu Karola w Pradze, w 1822 r. przeniósł się do Wrocławia, gdzie spędził 28 najbardziej twórczych lat swojego życia. Pracując na Uniwersytecie Wrocławskim, badał ptasie zarodki, odkrył włókna podwsierdziowe odpowiedzialne za pobudzanie komór serca (włókna Purkyniego), opisał gruczoły potowe, odkrył wypustki osiowe w móżdżku zwane neurytami (warstwa Purkyniego) i wyjaśnił zjawisko adaptacji oka do światła i ciemności.
Zapoczątkował badania histopatologiczne tkanek ludzkich i stworzył we Wrocławiu pierwszy na świecie Instytut Fizjologii. Kłopoty ze specjalistyczną aparaturą to nie tylko współczesny problem – wielokrotne wnioski Purkyniego o zakup mikroskopu władze uniwersytetu odrzucały, twierdząc, że „jest dużą przesadą, aby każdemu kierownikowi instytutu medycznego zakupywano specjalną aparaturę”. Dopiero po ośmiu latach starań, w 1832 r., Purkyni otrzymał do własnej dyspozycji pierwszy we Wrocławiu mikroskop.
Mikroskop Purkyniego był pierwszym, jakie zostały zakupione dla Instytutu Fizjologii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Nowa Księga Szkocka
Księgą Szkocką nazywano zeszyt, do którego wpisywane były problematy matematyczne podczas towarzyskich spotkań matematyków w kawiarni o nazwie „Szkocka” we Lwowie. Niektóre z nich były bardzo poważnymi zagadnieniami, których rozwiązania inspirowały powstanie nowych kierunków badawczych, inne miały charakter rozrywki umysłowej. Nowa Księga Szkocka jest kontynuacją lwowskiej poprzedniczki.
Przeniesiona została do Wrocławia przez prof. Hugona Steinhausa, a pierwszy wpis pochodzi z 1946 r. Za rozwiązanie problematów można było otrzymać nagrodę, np. tabliczkę czekolady od Edwarda Marczewskiego lub pięciodaniowy obiad fundowany przez Stanisława Hartmana. Ostatnie wpisy zostały naniesione przez Kazimierza Głazka w 1987 r. Obecnie Nowa Księga Szkocka zawiera 965 wpisów i jest przechowywana w Bibliotece Instytutu Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego.
Autor: MARIA WANKE-JERIE
źródło: http://www.nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/index.php/2016/04/12/wroclawskie-cuda-nauki/
