Wielkanoc, najważniejsze święto obchodzone w Kościele Katolickim, to czas spotkań z najbliższymi przy stole, ale również bogactwo zwyczajów i tradycji.
Termin obchodów zwycięstwa Chrystusa nad śmiercią uzależniony jest od kalendarza księżycowego (biblijnego) i przypada w niedzielę po 1 wiosennej pełni księżyca.
Triduum Paschalne
Wielki Czwartek to zakończenie Wielkiego Postu, w tym dniu obchodzimy ustanowienie Eucharystii, a księża przeżywają swoje święto – ustanowienie kapłaństwa. W czasie śpiewu „Chwała na wysokości” biją wszystkie dzwony w kościołach, a duchowni konsekrują komunikanty także na 2 dni. Tego dnia Przenajświętszy Sakrament zanosi się do ciemnicy, opróżnia się tabernakulum i gasi „wieczną lampkę”. Wielki Piątek to jedyny dzień w roku, kiedy nie ma Mszy św., natomiast w Wigilię Wielkiej Nocy święcimy pokarmy, wśród których powinny się znaleźć:
– Wędlina – zapewnia zdrowie, płodność i dostatek. Święci się przede wszystkim wyroby wieprzowe, np. kawałek szynki, kiełbasy
– Sól – oznacza prostotę życia. Dodaje potrawom smaku, chroni przed zepsuciem i ma właściwości oczyszczające. Kiedyś wierzono, że potrafi odstraszyć zło
– Jajko – jest znakiem zwycięstwa nad śmiercią, odradzającego się życia i płodności. Do koszyczka wkłada się jajka ugotowane na twardo
– Baranek – oznacza pokorę i łagodność. Ten z czerwoną chorągiewką jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego.
– Chleb – To pokarm podstawowy symbolizujący Ciało Chrystusa, gwarantujący dobrobyt i pomyślność.
– Pieprz – Zwykle święci się zmielony pieprz czarny – symbol gorzkich ziół. Posypujemy nim (i solą) jajko, którym dzielimy się w świąteczną niedzielę
– Ciasto – Pojawiło się w koszyczkach dość niedawno. Jest znakiem umiejętności i doskonałości. Najlepiej włożyć do koszyczka np. kawałek drożdżowej baby domowego wypieku.
O świcie w Niedzielę Paschalną celebrowana jest Msza Rezurekcyjna, rozpoczynająca się procesją przy grobie Jezusa, gdzie ksiądz ogłasza Jego zwycięstwo nad śmiercią. W czasie mszy zapala się Paschał symbolizujący zmartwychwstanie Chrystusa. Jeszcze w XVIII wieku Msza Rezurekcyjna odprawiana była o północy, tak jak pasterka. Dzisiaj w niektórych parafiach odbywa się ona już w Wielką Sobotę po zachodzie słońca.
Po powrocie do domów z kościoła zasiadamy do wspólnego uroczystego śniadania, zaczynając od składania sobie życzeń i dzielenia się święconką. Stół nakrywamy białym obrusem i dekorujemy bukszpanem. Rodzice po śniadaniu ukrywają słodycze dla swoich pociech, a następnie dzieci szukają „zajączka”. Podobnie jak w wypadku Wigilii Bożego Narodzenia, by otrzymać upominki, dzieci muszą być wcześniej grzeczne.
Jednym z najbardziej znanych wielkanocnych obrzędów jest malowanie jajek, symboli rodzącego się życia. Początkowo pisanki farbowało się gotując je w łupinach cebuli lub w posiekanej czerwonej kapuście, nadając im odpowiednio bordowy lub niebieskawy odcień. Wierzono, że poświęcone jajka mają ogromną moc uzdrawiania chorych. Ich skorupek się nie wyrzuca, a pali się je w ogniu. Ozdabiane jajka były znane już w starożytnej Mezopotamii i Cesarstwie Rzymskim.
Śmigus-dyngus to połączenie dwóch zwyczajów: dyngus – oblewanie wodą osoby, która nie dała komuś pisanki jako upominku, śmigus – bicie po nogach gałązkami wierzby lub palmami.
W Poniedziałek Wielkanocny ma miejsce święcenie pól palmami, z których następnie robi się krzyżyki i wbija się je w ziemię, by zapewnić sobie dostatek.
