Geoparki jako nowa forma ochrony przyrody nieożywionej na Dolnym Śląsku

Ochrona środowiska może przybierać różne formy w zależności od przedmiotu ochrony. Często spotykamy się z takimi pojęciami jak pomnik przyrody, parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000. Są to ustawowo przewidziana formy ochrony przyrody.

Celem tych form ochrony przyrody jest ochrona przyrody żywej i nieożywionej oraz krajobrazu poprzez zachowanie, zrównoważone użytkowanie oraz odnawianie zasobów, tworów i składników przyrody. Najczęściej z ochroną przyrody kojarzy się ochrona rzadkiego gatunku zwierząt i roślin. Od niedawna coraz popularniejsze staje się obejmowanie ochroną obszaru, który przedstawia istotne znaczenie naukowe i kulturowe dla geologii. Takie obszary nazywane są przez naukowców stanowiskami dziedzictwa naukowego (również geostanowiska). Geostanowiska mają różnorodny charakter, gdyż mogą być to unikatowe odkrywki skał na lądzie, jak również unikatowo ukształtowane nadbrzeże. Światowa sieć geoparków prowadzona jest przez UNESCO w ramach programu „Geopark UNESCO”. Również w Europie powstała Europejska Sieć Goparków, która stanowi część światowej sieci geoparków.

Polskie geopraki wchodzące w skład światowych i europejskich sieci geoparków zaczynają odgrywać coraz większą role w ochronie przyrody nieożywionej. Poza walorami edukacyjnymi i historycznymi geoparki umożliwiają rozwój branży geoturystycznej, która jest z roku na rok coraz bardziej popularna. Dobrym do naśladowania przykładem wykorzystywania geoturystiki jest duńska wyspa Bornholm położona na morzu Bałtyckim. Jest to bardzo mała wyspa, która kładzie nacisk na rozwój turystyki opartej na bogactwach geologicznych. W tym celu powstało nowoczesne centrum nauki Naturbornholm, w którym prezentowana jest wiedza o geologicznej przeszłości Bornholmu.

Dolny Śląsk ze względu na burzliwą przeszłość geologiczną ma również wiele ciekawych skał, w których zapisana jest historia powstania naszego regionu. Przykładem jest Geopark Przedgórza Sudeckiego, na którego obszarze znajdują się skały mające nawet 600 mln lat. Mało kto wie, że jest to miejsce, w którym 350 mln doszło do zderzenia kontynentów. Ponadto, na terenie geoparku występują jedyne w Polsce złoża chryzoprazu (niedaleko Ząbkowic Śląskich). Zielony minerał nazywany „zielonym dolnośląskim złotem” (nazwa ta mogła pochodzić od greckiego pochodzenia jego nazwy – chrysos oznaczającego złoto) był ulubionym kamieniem cesarza Prus Fryderyka Wielkiego.

W Polsce geoturystyka od 2 lat zaczyna się coraz prężniej rozwijać. Pozytywny wpływ na to mają podejmowane przez rząd działania w ramach projektu polityki surowcowej państwa, która również odnosi się do tej działalności. W szczególności geoparki przeżywają rozkwit za sprawa działalności Głównego Geologa Kraju prof. Mariusza Oriona Jędryska, który kładzie duży nacisk na propagowanie wiedzy o geologii, w szczególności zachowywaniu dla kolejnych pokoleń ciekawych odsłonięć skalnych, które mogą przyczynić się do lepszego poznania budowy geologicznej kraju.

Artykuł powstał dzięki wsparciu WFOSiGW

Poglądy autorów i treści zawarte w artykule nie zawsze odzwierciedlają stanowisko WFOŚiGW we Wrocławiu.