„W tradycję krajobrazu trzeba umieć się wsłuchać, bo ona jest źródłem tożsamości i piękna.” To jedno zdanie, które tak wiele mówi, wypowiedział kiedyś znany i poważany architekt krajobrazu, Zygmunt Novák.
W związku z tym, złożoność krajobrazu, czyli każdego widoku, na który patrzymy, skłania zawsze do refleksji. Krajobraz jest pewną sumą informacji. Krajobraz kulturowy jest krajobrazem przetworzonym przez człowieka rodzajem upraw, charakterem zabudowy, piętrzeniem wód, czy pielęgnacją szaty roślinnej. Wiele obszarów krajobrazu kulturowego podlega ochronie. Przykładem są ciekawie położone zabytkowe miasta i wsie, historyczne założenia obronne, miejsca bitew oraz wiele innych kompozycji tworów natury i dorobku materialnego pokoleń. Zatem można powiedzieć, że stojąc przed krajobrazem kulturowym, stoimy jak przed dobrem narodowym. Niestety, dobrem ciągle tak mało uświadamianym w naszym społeczeństwie. Chronić ten krajobraz możemy poprzez badania zasobów przyrody, rewaloryzację krajobrazu kulturowego, ochronę zabytków i wybitnych dzieł sztuki, także rewaloryzację miejskich zespołów zabytkowych. W dzisiejszych czasach jest to wielkie wyzwanie społeczne. Zarówno w wielkich miastach, jak i miasteczkach czy wsiach istnieją cenne zasoby krajobrazu i dziedzictwa historyczno kulturowego, o wysokich walorach widokowych. Ich specyfika i wyjątkowość powinny zostać uznane za ważny potencjał rozwojowy.
Krajobraz jest bardzo ważnym składnikiem jakości życia i zachowania tożsamości współczesnych społeczeństw. Ogromną stratą dla wszystkich jest postępująca dewastacja zabytkowych obiektów, co niestety ma miejsce bardzo często. Prawo polskie ma na celu chronienie w równym stopniu środowisko przyrodnicze jak i ochronę i konserwację dziedzictwa kulturowego. Powinno się dążyć do kompleksowego podejścia do ochrony środowiska. Oznacza to, żeby otworzyć szeroko oczy i nie patrzeć tylko w sensie przyrodniczym, ale także społecznym, ekonomicznym i kulturowym. W krajobrazie kulturowym środowisko, w którym znajduje się obiekt zabytkowy jest tak samo ważne, jak zabytek.
Kolejnym dużym problemem, z którym się spotykamy są niepożądane działania w krajobrazie i nie w pełni świadome w nim poczynania. Często wystarczy dodanie we wnętrzu krajobrazowym choćby jednego nawet, ale w niewłaściwym miejscu usytuowanego elementu, by zniweczyć nie tylko piękno, ale nawet dzieło wielu pokoleń. Tak np. stało się w Krakowie, gdy kominy elektrociepłowni fatalnie oszpeciły panoramę Wawelu i starego Krakowa, w Warszawie, gdy w panoramę Starówki wkroczyło szklane widmo wieżowca, w Kołbaczu, gdy średniowieczny pejzaż cysterskiego miasta zdominowała chlewnia z kulą wieży wodnej.
Punktem wyjścia w rozważaniach nad ochroną krajobrazu powinna stać się rodzimość tradycji w nim tkwiących. Również na wsiach można spotkać duże bogactwo krajobrazu kulturowego. Na obszarach wiejskich występuje bogactwo historycznych zasobów krajobrazu kulturowego, które mogą stanowić o rozwoju społeczno-gospodarczym tych terenów. Ochrona tych zasobów powinna mieć charakter proaktywnych działań wpływających na jakość krajobrazu oraz funkcjonalność tych obszarów.
Artykuł powstał dzięki wsparciu WFOSiGW
Poglądy autorów i treści zawarte w artykule nie zawsze odzwierciedlają stanowisko WFOŚiGW we Wrocławiu.
