Rada Regencyjna Królestwa Polskiego, była organem władzy zwierzchniej Królestwa Polskiego, działała w latach 1917-1918. Powstała 5 listopada 1916 na skutek działań Koła Polskiego w parlamencie austriackim a później proklamacji Cesarzy Niemiec i Austro-Węgier, czyli naszych okupantów.
Przygotowania do powstania Rady Regencyjnej trwały długo, zaangażowani polscy politycy, którzy wypracowali koncepcje przejmowania „ile się da” zakresu władzy od zaborców. Opracowali wariant tymczasowego powołania Rady Stanu i Rady Ministerialnej. Zgodnie z dokumentem z 1916 roku, Rada miała tworzyć dalsze instytucje w Królestwie Polskim”. 7 października 1918 roku, zgodnie z oczekiwaniami ogłosiła powstanie a 12 października przejęła od okupantów władzę zwierzchnią nad wojskiem. 21 października niemiecki generał-gubernator warszawski złożył urząd Naczelnego Wodza Polskiej Siły Zbrojnej. Cztery dni później powołano rząd Józefa Świeżyńskiego a 28 października Rada Regencyjna powołała gen. Tadeusza Rozwadowskiego, na stanowisko szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Początki polskiej państwowości musiały być uzgadniane z Cesarzami, w sprawach, których administracja nie została przekazana polskiej władzy państwowej, wnioski mogły być rozpatrywane tylko za zgodą (Zustimmung) państw okupacyjnych. Wkrótce zostały zaaprobowane polskie warunki, w tym propozycje ustrojowe i emancypacyjne.
Oficjalnie 12 września 1917 roku Rada Regencyjna miała władzę prawodawcza i rządzącą. Aparatem pomocniczym Rady Regencyjnej był Królewsko-Polski Gabinet Cywilny. W Radzie byli abp. Aleksander Kakowski, prezydent Warszawy Zdzisław Lubomirski i ziemianin Józef Ostrowski. Rada miała swoje przedstawicielstwa dyplomatyczne w Finlandii, Berlinie, Wiedniu, Rydze, Kijowie, Rosji, Bernie i Hadze.
Wprowadzenie członków Rady na urząd dokonało się 27 października 1917 w Warszawie, w katedrze św. Jana. Złożyli przysięgę na Boga i Ojczyznę, następnie już na Zamku wygłosili orędzie do Narodu o objęciu władzy w Królestwie Polskim. Zadawano wówczas sobie pytanie, kto będzie królem. Mógł być Lubomirski.
Rada w pierwszej kolejności zajęła się edukacją i szkolnictwem. Opracowała zasady funkcjonowania samorządu terytorialnego, ordynację wyborczą oraz ramy prawne polskiego obywatelstwa państwowego.
W skutek upadku rządu Józefa Świeżyńskiego 11 listopada 1918 powstał Ludowy Rząd Republiki Polskiej w Lublinie, z Ignacym Daszyńskim na czele. Daszyński rozwój gospodarczy Polski widział w duchu bolszewickim, ogłosił to w swoim manifeście 14 listopada. Zupełnie inną koncepcję przedstawiał widział Naczelny Dowódca Wojsk Polskich, wobec tego Rada rozwiązała się i przekazała mu pełnię władzy.
Józef Piłsudski, pierwsze posiedzenie Rządu Narodowego zwołał 18 listopada 1918. Utworzony nowy rząd miał funkcjonować na prawie ogłoszonym w Dzienniku Praw i Monitorze Królestwa Polskiego, na postanowieniach ministerialnych, organach terenowych i placówkach dyplomatycznych.
Rada Regencyjna wraz z podległą jej administracją:
- ogłosiły niepodległość Polski (Królestwa Polskiego),
- opracowały i wydały szereg aktów prawnych, które stanowiły następnie część porządku prawnego II RP
- rozpoczęły ogłaszanie powyższych aktów w Dzienniku Ustaw (Dzienniku Praw Królestwa Polskiego) oraz Monitorze Polskim wydawanych nieprzerwanie do czasów współczesnych,
- rozbudowały administrację państwową,
- utworzyły zalążek służby zagranicznej, poprzez ustanowienie przedstawicielstw w państwach centralnych i krajach neutralnych oraz na terenie Rosji
- stworzyły prawne i organizacyjne podwaliny dla zorganizowania Wojska Polskiego, m.in. poprzez utworzenie urzędu Szefa Sztabu WP oraz uchwalenie tymczasowej ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej
- utrzymywały i rozwijały polskie szkolnictwo i sądownictwo, odziedziczone po Tymczasowej Radzie Stanu
źródło: Wielka Historia Polski, Czesław Brzoza,t 9, w: Polska z czasach niepodległości i Drugiej Wojny Światowej (1918-1945), s 9-17
Artykuł powstał dzięki wsparciu programu „Dolny Śląsk Pamięta” przez Fundację KGHM
